Centrum Doradztwa

‘Zatrudnienie czy samozatrudnienie?’ – co każdy powinien wiedzieć o IR35

Wysłane przez: Marcin Durlak
Opublikowany w: Prawo pracy
Opublikowano w dniu: 23/01/2020

Dowiedz się więcej o IR35

Próba dowiedzenia się nieco więcej na temat IR35 może zdecydowanie wywołać uśmiech na twarzy niejednego czytelnika. Wszystko za sprawą tego, że jednymi z pierwszych wyników wyszukiwania Google są dość ironicznie: ‘IR35 Zmiany’ oraz ‘IR35 Jak omijać?’. Z wątpliwości jakie budzą te zasady zdajemy sobie oczywiście sprawę również dzięki naszemu doświadczeniu w pracy z klientami biznesowymi, którzy często nie są do końca pewni tego jak powinni zarządzać swoimi relacjami z kontrahentami i pracownikami w świetle obowiązującego prawa.

Dlatego też wiemy jak ważne są dla Ciebie przepisy IR35 i doskonale rozumiemy, że chciałbyś móc lepiej się z nimi zaznajomić. Jeśli stykasz się z nimi właśnie po raz pierwszy to naturalnie również zapraszamy do spędzenia z nami kilku minut na odkrywaniu tajemnic regulacji, która może mieć wpływ na zarówno Twoje relacje biznesowe, jak i model współpracy wprowadzony w Twojej firmie.

Zgodność z prawem IR35

Równie mocno odradzamy Ci omijanie, czy ignorowanie przepisów prawa, jak i zachęcamy do upewniania się stosujesz się do standardów przez nie przewidzianych, a wszystko to celem zminimalizowania ryzyka przyszłych strat, które miałyby potencjalnie niekorzystny wpływ na Twoją działalność w tych burzliwych czasach.

1) Przepisy IR35 – Czym one są?

Przepisy IR35 zostały wprowadzone aby przeciwdziałać unikaniu zobowiązań podatkowych z zakresu prawa pracy. Odnotowane zostały bowiem próby unikania obowiązku opłacania podatku dochodowego, a także składek na ubezpieczenia społeczne, za pracownika, poprzez świadczenie usług przedsiębiorstwa za pośrednictwem małych, najczęściej jednoosobowych spółek. Umożliwiało to właścicielowi takiej spółki płacenie o wiele niższego podatku od osób prawnych, dywidend oraz składek ubezpieczeniowych. Zjawisko to nosi nazwę ukrytego, bądź też domniemanego, zatrudnienia.

Mówiąc wprost, reguły te mają na celu rozróżnienie czy kontrahent pracujący dla klienta jest naprawdę niezależnym dostawcą usług, czy może raczej pracownikiem, w zależności od tego czy okoliczności ich współpracy świadczą bardziej o relacji pracodawca-pracownik, czy o relacji pomiędzy przedsiębiorstwami. 

Regulacje prawa IR35 obowiązują jeśli:

• Osoba osobiście świadczy usługi klientowi (lub jest do tego zobowiązana),

• Usługi te świadczone są zgodnie z ustaleniami wymagającymi udziału pośrednika (rozumianego jako osoba, która otrzymuje zapłatę, bądź jakikolwiek inny rodzaj wynagrodzenia, oraz której relacja z pracownikiem spełnia pewne wymagania, zależne od rodzaju prawnej osobowości pośrednika),

• Miały miejsce następujące okoliczności: Jeśli ustalenia poczynione zostały bezpośrednio pomiędzy osobą, a klientem, to osobę tę uznaje się, na potrzeby rozliczeń składek ubezpieczenia społecznego, za pracownika tegoż klienta.

Co się stanie jeśli HMRC zdecyduje, że dana osoba jest nie tylko usługodawcą firmy

Jeśli Urząd Celno-Skarbowy Jej Królewskiej Mości (‘HMRC’) zdecydowałby, że osoba nie jest wyłącznie dostawcą usług, ale raczej pracownikiem danego przedsiębiorstwa, to będzie on wraz z osobą go zatrudniającą traktowany, w sprawach dotyczących składek ubezpieczenia społecznego, jak pracodawca i pracownik właśnie. Oznacza to właściwie tyle, że będą oni musieli opłacać podatek dochodowy i składki ubezpieczenia społecznego na takich zasadach jakby osoba ta była zatrudniona.

Podobne, ale mimo wszystko lekko odmienne, rozwiązanie zostało wprowadzone w celu ustalenia czy podatek dochodowy będzie musiał zostać opłacony.

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych z 2003 r. ma zastosowanie, jeśli:

• Osoba świadczy usługi klientowi (lub jest do tego zobowiązana),

• Usługi te świadczone są na podstawie ustaleń angażujących pośrednika,

• Miały miejsce następujące okoliczności: Jeśli ustalenia poczynione zostały bezpośrednio pomiędzy osobą, a klientem, to osobę tę uznaje się na potrzeby rozliczeń podatku dochodowego za zatrudnionego przez tegoż klienta.

W tym przypadku, w odróżnieniu od przepisów z zakresu składek ubezpieczenia społecznego, wszystkie strony trzecie uznane zostają za pośredników jeśli tylko istnieją pomiędzy nimi odpowiednie zobowiązania.

O odpowiednich zobowiązaniach możemy mówić jeśli  rozdział 8. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ma zastosowanie co do zasady, rzeczona osoba (bądź też ‘wspólnik’) otrzymała, lub jest uprawniona, do otrzymania zapłaty, albo korzyści która nie jest przychodem z tytułu zatrudnienia, oraz jeśli pewne warunki dotyczące pośrednictwa zostały spełnione. Przepisy mają różne zastosowanie w zależności od typu pośrednictwa: może to być przedsiębiorstwo, spółka, jak i również osoba fizyczna.  

Jeśli pośrednik jest przedsiębiorstwem zarówno klient, jak i pośrednik, pozostają pod kontrolą pracownika, a pracownik odnosi materialne korzyści, rozumiane jako np. własność lub prawo użytkowania przynajmniej 5% zwykłych akcji przedsiębiorstwa, z przedsiębiorstwa lub otrzymał on od pośrednika zapłatę, bądź inną korzyść, która może zostać uznana za zapłatę za usługi świadczone klientowi przez pracownika.

Spółka również może być pośrednikiem. Jeśli pracownik otrzymuje z tytułu swojego współudziału w niej zapłatę oraz inne korzyści, a także ma prawo do co najmniej 60% zysków spółki, lub gdy większość zysków odnosi się do jednego klienta, lub gdy przychód któregokolwiek z partnerów w spółce jest ustalony jako zależny od dochodu uzyskanego przez tego partnera wskutek świadczenia usług wynikających z właściwych ustaleń, to spółka spełnia definicję. 

Płatność lub świadczenia inne niż te które otrzyma członek firmy

Definicja ta jest jeszcze szersza i nawet jeśli pracownik otrzymuje zapłatę, lub korzyści inne od tych, które otrzymywałby jako członek spółki, to w dalszym ciągu może zostać uznany za pośrednika, jeśli tylko pracownik opłacany jest bezpośrednio przez pośrednika, a zapłata może zostać w uzasadniony sposób uznana za zapłatę za usługi świadczone przez pracownika klientowi końcowemu.

Pośrednikiem może być także osoba fizyczna jeśli pracownik opłacany jest bezpośrednio przez pośrednika i istnieją przesłanki umożliwiające uznanie płatności za zapłatę za usługi oferowane przez pracownika klientowi końcowemu.

Jeżeli tylko zostanie uznane, że pracownik podjął się zobowiązania, to będzie on traktowany jako osoba zatrudniona przez pośrednika, stąd raz jeszcze, pracownik będzie wówczas opłacał podatek dochodowy, tak jak gdyby był osobą zatrudnioną, a pośrednik pracodawcą.

2) Status zawodowy

Jak widzisz jednym z warunków sine qua non podlegania przepisom IR35 jest bycie uznanym za osobę zatrudnioną przez klienta, w sytuacji kiedy umowa została zawarta bezpośrednio pomiędzy klientem i pracownikiem.

Czynniki wskazujące na to, że dana osoba powinna być uznana jako pracownik firmy

Niezależnie od treści umowy (ustnej lub pisemnej) pomiędzy stronami (klientem i kontrahentem lub osobą zatrudnioną i pracodawcą) mogą istnieć pewne czynniki wskazujące na to, że dana osoba powinna zostać uznana za osobę zatrudnioną, a nie kontrahenta.

Przedstawiają się one następująco:

• Obustronne zobowiązania. Pomiędzy osobami pozostającymi w stosunku pracy istnieje zgoda co do tego, że osoba zatrudniona jest zobowiązana pracować, a pracodawca te usługi odpowiednio wynagradzać.

• Osobiste świadczenie usług. Dana osoba musi swoje usługi świadczyć osobiście i jeśli tylko jest osobą zatrudnioną, to nie może ona delegować żadnego zastępcy, który miałby świadczyć za nią wspomniane usługi.

• Prawo do kontroli. Osoba zatrudniająca ma prawo do kontroli pracowniczej, ale prawo to nie musi być przez nią egzekwowane. Kontrola ta może przybierać różne formy np. narzucenie stałych godzin pracy, zobowiązanie do przestrzegania zasad polityki wewnętrznej firmy, lub udzielanie osobie zatrudnionej instrukcji co do sposobu w jaki powinna wykonywać swoją pracę. Osoba która wyłącznie świadczy usługi nie może być kontrolowana w taki samym stopniu jak osoba zatrudniona.

• Wyłączność. Osoba zatrudniona nie może przeważnie oferować swoich usług organizacjom innym od tej należącej do swojego pracodawcy. Jeśli wyraża ona taką chęć to przeważnie konieczne jest uzyskanie wyraźnej zgody pracodawcy. Dla kontrastu osoba, która nie jest osobą zatrudnioną, ale świadczy swoje usługi na innych zasadach, może zawrzeć dowolną ilość umów i nie może zostać tego prawa pozbawiona.

• Długość trwania zobowiązania. Długość trwania zobowiązania nie jest przeważnie z góry ustalona (za wyjątkiem umów na czas określony). Bardziej prawdopodobnym jest, że pracownik będzie świadczył swoje usługi na podstawie umowy na czas nieokreślony, niż że zakontraktowany jest wyłącznie na czas trwania jednego projektu.

• Integracja. Osoba zatrudniona jest przeważnie traktowana jako część przedsiębiorstwa. Jest od niej wymagane spełnienie określonych standardów i wymogów jakościowych, a czasem również noszenie regulaminowanego ubioru zapewnianego przez pracodawcę, używanie jego wizytówek i funkcjonowanie w ramach określonych struktur wewnętrznych, takich jak zespoły i komitety.

• Zaplecze i wyposażenie. Przedsiębiorstwo zapewnia osobie zaplecze i wyposażenie konieczne do wykonywania ich pracy jeśli jest ona osobą zatrudnioną. Od dostawcy usług oczekuje się przeważnie posiadania własnych materiałów, narzędzi i wyposażenia.

• Wynagrodzenie i świadczenia pracownicze. Jeśli osoba jest uprawniona do korzystania ze świadczeń, takich jak urlop coroczny, urlop macierzyński bądź ojcowski, programu emerytalnego i otrzymuje regularnie swoje tygodniowe lub miesięczne wynagrodzenie, niezależnie od obciążenia pracą czy wyników swojej pracy, to może to wskazywać na to, że jest to osoba zatrudniona.

• Ryzyko finansowe. Osoba zatrudniona nie będzie skłonna ryzykować własnych środków pieniężnych w momencie zatrudniania przez pracodawcę. Podjęcie ryzyka finansowego jest silną przesłanką wskazującą na samozatrudnienie.

• Szansa na zysk. Osoba zatrudniona nie ma przeważnie udziału w zysku przedsiębiorstwa i na takiej samej zasadzie nie ponosi bezpośrednich strat (ryzyko finansowe). Osoba ta otrzymuje najczęściej wynagrodzenie, zgodne z warunkami zawartymi w umowie o pracę, niezależnie od bieżącej sytuacji finansowej pracodawcy.

• Opodatkowanie. Do obowiązków osoby nie należy opłacanie podatku dochodowego i krajowych składek ubezpieczeniowych od swojego wynagrodzenia. Tożsamość osoby tym się zajmującej oraz rodzaj opłacanego podatku może być wskazówką co do statusu rozpatrywanej osoby.

• Prawo do wypowiedzenia umowy. Prawo do wypowiedzenia umowy z powodów innych niż poważne nadużycie lub w drodze powiadomienia w określonym terminie może być postrzegane jako przesłanka istnienia umowy o pracę.

W związku z tym że powyższe informacje mogą ułatwić sprecyzowanie statusu zawodowego rozpatrywanej osoby, proszę mieć na uwadze że należy patrzeć na ogólny obraz relacji pomiędzy stronami. Lista czynników pozostaje otwarta i powinna być traktowana wyłącznie jako lista wytycznych.

Check Employment Status for Tax (CEST) przydatne narzędzie do sprawdzenia statusu IR35

W marcu 2017 Urząd Celno-Skarbowy wprowadził nowe narzędzie, CEST, służące do ocenienia statusu zawodowego dla celów podatkowych (‘Check Employment Status for Tax’). Może być ono bardzo użyteczne przy sprawdzaniu czy przepisy IR35 mają zastosowanie w określonej sytuacji. Wynik oparty jest na odpowiedziach wprowadzonych przez użytkownika w internetowym kwestionariuszu na stronie urzędu. 

3)Nowe zasady od kwietnia 2020

Przepisy obecnie obowiązujące ulegną zmianie 06.04.2020 r. Od tego dnia klient będący organem publicznym (już stosowane), średnią lub dużą osobą (prawną) będzie zobowiązany precyzyjnie określić status zawodowy każdego z pracowników. Ponadto konieczne będzie również uzasadnienie swojej decyzji. Niedopełnienie tego obowiązku, lub podanie niewiarygodnego uzasadnienia, może skutkować narzuceniem decyzji o opłacaniu podatków i składek ubezpieczeniowych danego pracownika.

Proszę zauważyć, że pracownik lub agencja, którą klient zobowiązany jest poinformować ma, podając stosowne uzasadnienie, prawo do odwołania się od takiej decyzji, po czym to pracownik otrzyma czas na odpowiedź i ustosunkowanie się do kwestii przez nich podniesionych.

Wpływ na przedsiębiorstwo z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki niezarejestrowane i firmy zagraniczne

Przedsiębiorstwa, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, przedsiębiorstwa niezarejestrowane i firmy zagraniczne z rocznym obrotem powyżej £10.2 milionów, sumą bilansową powyżej £5.1 miliona lub z więcej niż 50 pracownikami, będą najprawdopodobniej objęte przez wchodzące w życie zmiany.

4) Jak możesz ochronić swój biznes?

Przede wszystkim proszę przyjrzeć się umowom zawartym z i między pośrednikami i klientami, a także pomiędzy pośrednikiem i pracownikiem. 

Ochrona firmy dzięki stosownym umowom i klauzulom dotyczącym IR35

Podczas dochodzenia Urząd Celno-Skarbowy będzie najprawdopodobniej chciał sprawdzić umowy i ogólne zasady współpracy pomiędzy stronami, dlatego też musisz upewnić się, że zawierają one klauzule niepozostawiające żadnych wątpliwości co do ich znaczenia oraz minimalizujące ryzyko złapania na mocy nowych przepisów IR35.

Jeśli osoba świadczy swoje usługi osobiście i istnieją obustronne zobowiązania, to bardzo prawdopodobnym jest, że taka relacja uznana zostanie za relację pracowniczą (tak jak w sprawie Synaptek Limited v Young (HM Inspector of Taxes) [2003] EWHC 645).

Kiedy osoba może zostać uznana jako pracownik

Jeśli tylko od osoby, bądź pośrednika, wymaga się przestrzegania zasad polityki wewnętrznej firmy, korzystania z jej wyposażenia, lub osoba ta zapisana jest do programów oraz projektów dedykowanych stałym pracownikom, to istnieje wysokie ryzyko uznania tej relacji również za relację pracowniczą.

Nasi eksperci z zakresu prawa pracy z checia pomoga z przepisami IR35

Jeśli potrzebujesz dalszych porad, lub jeśli nie jesteś pewien czy przepisy IR35 mogą objąć Twoje przedsiębiorstwo, to proszę nie zwlekaj ze skontaktowaniem się z naszym zespołem ekspertów z zakresu prawa pracy, którzy z chęcią zaoferują naszą pomoc.

Aby uzyskać więcej informacji prosimy o kontakt z Marcinem Durlakiem, partnerem w kancelarii IMD i specjalistą w dziedzinie prawa pracy, pod numerem 0330 0107 0106 lub poproś o oddzwonienie.

Ten artykuł ma wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowi profesjonalnej porady prawnej. Pamiętaj, że prawo mogło się zmienić od czasu opublikowania tego artykułu.